Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, “İç tasarruflarımızı, ihracatımızı, turizm gelirlerimizi artırdıkça, döviz kazandırıcı faaliyetlerimizi geliştirdikçe, kur da daha sağlıklı bir tabana kavuşmuş olacaktır.” dedi. Yılmaz, “Kur muhafazalı düzeneğini ani bir formda bitirme üzere bir yaklaşımımız yok. Evreli bir formda burada hareket edilecek, hiçbir halde kaygıya mahal yok.” açıklaması yaptı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, katıldığı televizyon programında değerlendirmelerde bulundu.
CNN Türk televizyonunda soruları yanıtlayan Yılmaz, enflasyonun dünyada ve Türkiye’de temel sorun olduğuna, öteki taraftan resesyon riski bulunduğunu söyleyerek, Türkiye’nin gerçek tarafta çok güçlü olduğunu, ihracatta ve turizm gelirlerinde büyük bir artış kaydettiğini ve son 3 yılda birikimli olarak bakıldığında dünyanın yüzde 6 büyürken, Türkiye iktisadının yüzde 20 civarında büyüdüğünü belirtti.
Yılmaz, enflasyonla, değişik boyutları ve ögeleriyle uğraş edeceklerini belirterek, “İşin bir tarafında doğal ki para siyasetleri var. Hazine ve Maliye Bakanlığımızın, Merkez Bankamızın vazife alanı içinde olan konular var ancak bundan ibaret değil. Bir taraftan maliye siyasetimizle, para siyasetimizin bir bütünlük arz eder şekilde, uyumlu bir biçimde sürdürülmesi kelam konusu. Başka yandan sektörel siyasetler da enflasyonu etkileyebiliyor.” tabirlerini kullandı.
Hane halkının en büyük probleminin besin, kira ve güç üzere başlıklar olduğunu lisana getiren Yılmaz, tarım ve besinin stratejik bir kesim olduğunu, birçok farklı alanı içermesi münasebetiyle çok kapsamlı olarak ele alınacağını kaydetti.
“Dünyada büyüme suratı düşüyor”
Yılmaz, enflasyonda “beklenti yönetimi”nin ehemmiyetine dikkati çekerek, eser ve hizmetlerde görülen fiyat artışlarına ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Maalesef olumsuz beklentiler oluşturulunca, bu kendini besleyen bir sürece dönüşüyor. İşte bizim bu beklentileri kırmamız gerekiyor geleceğe dönük olarak. Beşerler bazen bu işin fiyatı artacak diye, tüketici de yapabiliyor bunu üretici de yapabiliyor bunu, işte yarın daha fazla olacak diye bakıyorsunuz şimdiden harekete geçme eğilimi olabiliyor. Bu psikolojiyi, bu beklentileri kırmamız gerekiyor. Tekrar bizim olağanlaşmaya hakikat gitmemiz gerekiyor fakat bu bir süreç. Bir gecede olabilecek bir şey değil elbette. Ancak aşikâr bir vade içinde evre etap göreceksiniz bu bahiste birtakım uzaklıklar alacağız. Dünyadaki gelişmeler de bir ölçü bize yardımcı olacak. Zira emtia fiyatları gerilemeye başladı. Dünyada büyüme suratı düşüyor. Milletlerarası kuruluşların yayınlarına baktığınız vakit yüzde 3’ün altına düşecek bu sene dünya büyümesi. Global seviyede, büyümede bir sorun var. Bu da petrole, öteki emtiaya olan talebi aşağıya çekiyor. Bu da fiyatları düşürüyor, hasebiyle dünyada enerji başta olmak üzere fiyatlarda bir düşüş görüyoruz. Bu da bize bir ölçü yardımcı olacak. Bir taraftan da içerideki önlemlerimiz, bütün bunlarla birlikte etap basamak daha olumlu bir noktaya geleceğiz.”
“İyi bir süreç idaresi ile enflasyonu aşağılara çekeceğiz”
Enflasyonda tek haneli sayılara kısa müddette ulaşılamayacağını ve Orta Vadeli Program’da buna yer verileceğini belirten Yılmaz, “Belli bir süreç bu, iktisat bu türlü bir alan. Tek başına enflasyon her şeydir diye baktığınızda çok kısa müddette de bir şeyler yaparsınız ancak öbür alanları kırar dökersiniz. Bir taraftan da istihdam, büyüme ve toplumsal istikrarlar var. Münasebetiyle bütün bu istikrarlar ve muhakkak bir süreç içinde, âlâ bir süreç idaresi ile enflasyonu aşağılara çekeceğiz. Ancak şunun altını çizeyim. Bu süreçte bilhassa çalışan kesitleri, geniş kesitleri enflasyona ezdirmeme tarafında de önlemler alacağız. Yani bu vakit alacak derken bir taraftan da geniş toplum bölümlerinin enflasyon karşısında ezilmemesi, satın alma güçlerinin korunması noktasında da birtakım önlemleri bugüne kadar aldık, almaya devam edeceğiz.” diye konuştu.
“Kur da daha sağlıklı bir yere kavuşmuş olacaktır”
Yılmaz, kurdaki artışa ait soruya ise “Döviz arzı ve talebi ortasında bir istikrar oluşumu değerlidir. Bu açıdan hür kur rejimimiz var bizim. Bizim rastgele bir kur iddiamız yahut kur amacımız kelam konusu değil. Spekülasyonlara karşı yalnızca gayret ederiz, o zira piyasayı bozucu bir şey. Onun ötesinde, döviz kuru piyasadaki arza-talebe nazaran yerini bulur. Burada değerli olan bizim cari açığı azaltmaya dönük önlemlerimiz. Bu kurda da tıpkı vakitte istikrarın temelidir bence. İç tasarruflarımızı arttırmalıyız, kamu başta olmak üzere. İç tasarruflarımızı, ihracatımızı, turizm gelirlerimizi arttırdıkça, döviz kazandırıcı faaliyetlerimizi geliştirdikçe, kur da daha sağlıklı bir tabana kavuşmuş olacaktır. Merkez Bankamızın rezervleri de daha âlâ bir noktaya gelecektir.” karşılığını verdi.
2028 için 1,5 trilyon dolarlık bir ekonomi hedeflediklerini hatırlatan Yılmaz, “Bunun alışılmış ki kuralları var. Nasıl ki 230 milyardan bugün 900 milyar dolarlar düzeyine geldiysek önümüzdeki periyotta de 1,5 trilyon dolarlık bir ekonomik büyüklüğe ulaşmayı hedefliyoruz. Bu da yatırım demek, yatırımları her vakit desteklemeye devam edeceğiz, yatırımlar için uygun ortam ve finansman konusunda uğraşlarımızı sonuna kadar ortaya koyacağız.” dedi.
“Gerekli önlemleri alarak hareket edeceğiz”
Kur Muhafazalı Mevduattan ani bir halde çıkış yerine, tedrici bir geçiş olması gerektiğini, aksi takdirde bunun finansal piyasalarda istikrarsızlığa yol açabileceğini belirten Yılmaz, Kur Muhafazalı Mevduatın yıl sonunda bitmeyebileceğini ve bunun kurallarının tartışılması gerektiğini tabir etti.
Yılmaz, “Kur muhafazalı sistemini ani bir biçimde bitirme üzere bir yaklaşımımız yok. Evreli bir formda burada hareket edilecek, hiçbir biçimde tasaya mahal yok. Öteki taraftan Türk lirası cinsi tasarruf enstrümanlarını cazip hale getirerek bu süreçte, farklı dövize vesaireye bu tasarrufların yönelmemesi için gerekli önlemleri alarak hareket edeceğiz, burada hiçbir telaş olmasın.” diye konuştu.
“Yılın ikinci yarısında daha olumlu bir perspektif var”
Türkiye’nin dışa açık ve hür piyasayla yoluna devam eden bir iktisada sahip olduğunun altını çizen Yılmaz, kurun aşikâr marjlar dahilinde hareket edebileceğini belirterek, şöyle devam etti:
“Burada değerli olan nominal kur ile gerçek kur. Yani gerçek kur dediğimiz enflasyondan arındırılmış kurdur. Enflasyonist ortamda kur hiç hareket etmiyorsa aslında Türk lirası paha kazanıyor demektir, enflasyonla birlikte Türk lirası kıymet kazanıyor demektir. Münasebetiyle enflasyonun olduğu bir ortamda, enflasyonla üç aşağı beş üst paralel bir halde kurda aşikâr bir hareket Türk lirasının bedelini gerçek olarak koruyor olması manasına gelir. Münasebetiyle bu gerçek kur üzerinden bakmamız daha manalı diye düşünüyorum. Gerçek kurda ben çok kıymetli bir hareketlilik göreceğimizi düşünmüyorum. Bilhassa önümüzdeki periyotta daha olumlu bir perspektifimiz var. Niye? Cari açıktan bahsetmiştim, yılın ikinci yarısında çok daha olumlu bir perspektife sahibiz. Cari açık tekrar olmaya devam edecek ancak bir düşüş trendi görüyoruz. Güç fiyatları başta olmak üzere, diğer faktörler devreye girecek. Münasebetiyle cari açığımızda, yılın ikinci yarısında daha olumlu bir perspektif var. Bunu politikalarımızla da destekleyeceğiz.”
Temmuz ayında minimum fiyata yapılacak orta artırım için görüşmelerin başladığını anımsatan Yılmaz, “Temenni ederiz ki bu üçlü görüşmeler bir uzlaşmayla, ortak anlayışlı sonuçlansın. Müzakereler yapılıyor şu anda. Bu müzakereler temmuz ayı içinde bitecek ve taban fiyatta satın alma gücünü muhafazaya, enflasyona ezdirmemeye dönük bir yaklaşım sergileyeceğiz.” dedi.
Yılmaz, memur ve emekli maaşlarında düzenlemeler yapılacağına değinerek Hazine ve Maliye, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik bakanlıkları ile Strateji ve Bütçe Başkanlığının bu mevzuda çalışma yaptığını bildirdi.
Asgari fiyat konusunda 500 dolar düzeyinde bir sayının söylem edildiğinin hatırlatılması üzerine Yılmaz, “Biz TL konuşmak durumundayız. Buradaki temelimiz şu, çalışanlarımızı enflasyona hiçbir halde ezdirmemek. Bu bizim ana unsurumuz ve mümkünse büyümeden, kalkınmadan bu kısımlara refah hissesi vermek.” sözlerini kullandı.
Yılmaz, “İşverene dayanak sürecek mi?” sorusuna “Bütün bu müzakerelerin sonucunda göreceğiz bunları. Ancak şunu söyleyebilirim, biz her vakit hükümet olarak çalışanlardan yana olmuşuzdur. Lakin patronların de telaşlarını dikkate almak durumundayız.” cevabını verdi.
Asgari fiyat görüşmelerinin bayram öncesi sonuçlanmasına yönelik soru hakkında Yılmaz, “Zannetmiyorum doğrusu. Bu müzakereler muhakkak bir süreç alacaktır. Değişik durumlar doğal bir halde personel tarafı farklı bir şey diyecektir, patron farklı söyleyecektir. Burada iktisattaki gelişmeler kesinlikle masaya yatırılacaktır. İki taraf da argümanlarını koyacaktır ortaya. Temenni ederiz ki bir orta noktada buluşsunlar.” diye konuştu.
Yılmaz, en düşük memur maaşının 22 bin lira olarak ne vakit memurun cebine gireceğine yönelik soruya “Bu düzenleme talebimizi Meclis’imize arz edeceğiz. Gerisi Meclis’in takvimi ancak ben gecikeceğini düşünmüyorum. Meclis’imiz muhtemelen bayramdan sonra da bir mühlet çalışacak. Hasebiyle o süreç içinde bu yasal düzenlemelerin öncelikli bir biçimde ele alınacağını bekliyoruz.” yanıtını verdi.
Kamuda birebir işi yapıp farklı maaş alanlar ortasında bir bütünlük sağlamaya yönelik çalışma olup olmayacağıyla ilgili soru üzerine Yılmaz, hukuk devleti normları içinde kazanılmış haklara hürmet duymak gerektiğini lakin bu hususta olabildiğince sadeleştirme yapmaktan yana olduklarını söz etti.
Yılmaz, emekli maaşı 7 bin 500 liranın üzerinde olup artırım alamayanların yaşadığı sorunu çözmeye yönelik Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının alternatifler üzerinde çalışma yaptığını söyledi.
“Verimli çalıştığınız vakit esasen tasarruf yapmış oluyorsunuz”
“Kamuda tasarruftan kastınız ne?” sorusuna Yılmaz, “Verimlilik aslında. En değerlisi bence verimlilik. Yani verimli çalıştığınız vakit esasen tasarruf yapmış oluyorsunuz. Kaynakları en verimli formda kullanmak, atıl tutmamak. Bunları amaçlarınız doğrultusunda azami seviyede harekete geçirmek. Tasarrufun özü bu. Yatırım dediğimiz şey, esasen tasarruf demek, daha fazla getirisi olan işlere, daha fazla verimlilik, refah getirecek işlere öncelik vermek. Kaynakları o alanlara daha fazla teksif etmek. Bütün bunlar aslında kamuda tasarrufu arttırıcı hadiseler. Buna tek tek kurumlarımızın bakması lazım. Her kurumumuz kendi içinde bu değerlendirmeleri yapacak. Makro seviyede onlara verilen limitler, çerçeveler içinde elbette. Burada kıymetli olan, kaynakların sınırsız olmadığını bilerek tıpkı kaynakla daha fazla hizmeti nasıl üretirim mantığıyla olaya bakabilmek.”
“Yeni periyotta yük hangi alandaki yatırımlara verilecek, hangi kesimler öne çıkacak?” sorusu üzerine Yılmaz, gelecek periyotta katma kıymeti yüksek bir ekonomik yapı oluşturma, ihracata dönük bir yapıyı daha ileri götürme noktasında kritik alanların ön plana çıkacağını belirterek bunların savunma sanayi, güç, sıhhat sanayisi, bilişim ve besin üzere alanlar olduğunu vurguladı.
Yılmaz, “Yabancı yatırımcıyı nasıl çekeceksiniz?” sorusuna “Bizim iki sihirli sözümüz, itimat ve istikrar. Yerli ya da yabancı ayrımı yapmadan söylüyorum bunu. Bir ülkede itimat ve istikrar, öngörülebilirlik, politikalarınıza itimat varsa içeriden de dışarıdan da yatırımcılar çok daha rahat bir halde gelip yatırım yapabiliyorlar. Fakat kıymetli olan bunun altını somut siyasetlerle doldurmamız. İstikrarımızı sağlamış durumdayız. İtimada dönük en kıymetli kıymetimiz şu, söylediğimizi yapmak, yapamayacağımız şeyleri söylememek, gerçekçi olmak.” cevabını verdi.
“Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığı var”
“Faizler yükselecek mi? Şayet faizler yükselirse Türkiye’nin yatırım, üretim, ihracat ve istihdamda yakaladığı ivme bozulabilir mi?” sorusu hakkında Yılmaz, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Birincisi şu, emel ve araç sorunu. Merkez Bankası genel siyasetler konusunda hükümetin ana çizdiği çerçeveyi benimsemek durumunda. Bu da orta vadeli programda şekilleniyor. Bunun ötesinde Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığı var. Yani elinde bir sürü enstrümanlar var. Rezerv var, öbür birtakım enstrümanlar var. Makro birtakım önlemler alma imkanı var. Kaynaklarını yönlendirme imkanı var. Hasebiyle Merkez Bankası genel maksatlarla uyumlu olacak bir halde fiyat istikrarını işte enflasyonla uğraş kapsamında bu araçlarla ilgili değerlendirmesini yapacaktır. Nasıl kıymetlendirme yapacağını ben artık söyleyebilecek durumda değilim. Söylemem esasen o araç bağımsızlığına ters hareket etmem manasına gelir. Bir taraftan da Merkez Bankası ile ilgili kanunda şu var, fiyat istikrarını sağlamak emeliyle çelişmemek kaydıyla hükümetlerin istihdama, büyümeye ait siyasetlerine da takviye olur. Bir taraftan da bu türlü bir misyonu var. Hasebiyle Merkez Bankamız gerek dünyadaki gerek Türkiye’deki konjonktürü kıymetlendirerek, genel siyasetleri da dikkate alarak gerekli adımları atacaktır. Bekleyip göreceğiz.”
Yılmaz, “Faiz siyasetinde günün koşullarına nazaran bir güncelleme görecek miyiz?” sorusuna şu cevabı verdi:
“Bütün bu sürecin sonunda nihai olarak arzuladığımız nedir? Hem enflasyonu hem faizleri düşürmek. Belirli bir vade içinde, muhakkak bir gelecek perspektifi içinde bunu başarmak istiyoruz. Lakin buraya giderken kullanılması gereken yollar, metotlar, araçlar biraz teknik sıkıntılar artık. Gaye dediğim üzere ülkeyi daha istikrarlı bir yapıya götürmek, faizlerin de enflasyonun da düştüğü, sürdürülebilir büyümenin desteklendiği bir ortam oluşturmak. Hedefimiz ne? Daima istikrar içinde büyümek. Enflasyonu yalnızca ekonomik bir sıkıntı olarak görmüyoruz. Enflasyon, tıpkı vakitte toplumsal bir sıkıntı. Enflasyon bir taraftan firmaların öngörebilirliğini azaltarak iktisada ziyan verdiği üzere toplumsal istikrarları, gelir dağılımını da bozucu tesirleri olan bir hadise. Münasebetiyle ekonomik ve toplumsal açıdan baktığımızda enflasyonla kararlı bir biçimde gayret etmek durumundayız. Burada Merkez Bankası kendi alanında yapması gerekeni yapacak. Maliye siyaseti, yapısal ıslahatlar, sektörel siyasetler birçok boyutuyla enflasyonla gayret etmeyi sürdüreceğiz ve enflasyonu çok daha makul düzeylere taşıyacağız.”
Sektör temsilcilerinin yaşadığı kredi kullanamamakla ilgili ıstırapların giderilmesi için hangi adımların atılacağına ait soru üzerine Yılmaz, “Bunlar, para siyasetlerindeki bir ölçü belirsizliğin yol açtığı sonuçlar olabilir. Hükümetimiz çıktı, programlarımızı hazırlıyoruz. Para siyasetlerindeki çerçeve netleştikçe, oradaki belirsizlikler azaldıkça finansal piyasalar daha tesirli bir biçimde işleyecektir diye düşünüyorum.” sözlerini kullandı.
Yatırımcının fiilen ödediği faizin kıymetli olduğuna işaret eden Yılmaz, “Bunu aşağıya çekmemiz lazım ki yatırımın maliyeti düşsün, yatırımcı daha az maliyetle yatırımlarını gerçekleştirebilsin. Bu perspektif içinde hareket ediyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Yılmaz, tüketim harcamalarında önemli artış olduğuna dikkati çekerek “Sanayi üretimine bilhassa üreticilere işletme kredisi olsun, yatırım kredisi olsun bu noktalarda rahatlatıcı birtakım adımların atılması gerektiğine inanıyorum. Fakat bunun karşılığında da ithalatı teşvik edici kredileri de dengelememiz gerekiyor. Önümüzdeki periyotta bir taraftan da bilhassa sanayi dalında arzı geliştirmeye dönük gayretlerimize devam edeceğiz. KOBİ’ler başta olmak üzere üreticilerin yanında olmaya devam edeceğiz. Zira enflasyon dediğiniz de bir talep sorunu. Arzı arttırmanız gerekiyor ki piyasalarda istediğiniz istikrar oluşsun.” diye konuştu.
“Daha fazla konut arzı olmalı ki konut fiyatları makul düzeylere gelsin”
Ev kiralarındaki yüksek artışı önlemeye yönelik hangi önlemlerin alınacağı sorusuna Yılmaz, “Geldiğimiz yeni kaidelerde kesinlikle süratli bir formda arzı artırmak durumundayız. Daha fazla konut arzı olmalı ki piyasalarda konut fiyatları daha makul düzeylere gelsin. Bu bahiste bir taraftan zelzeleden etkilenen bölgelerimizde süratli bir biçimde yapılaşma… Onun da bir tesiri oldu zira. O bölgelerden diğer bölgelerimize ister istemez bir nüfus hareketliliği oldu. Süratli bir biçimde zelzele bölgesinde çok sayıda 100 binlerce konut yapılacak. İstanbul başta olmak üzere ‘Yarısı Bizden’ üzere yeni programlar ilan ettik. Bankacılık sistemi kanalıyla birtakım imkanlar oluşturduk. Önümüzdeki periyotta konut arzına dönük çalışmalar yeniden ağır bir biçimde devam edecek. Bunun kesinlikle kiralar üzerinde belirli mühlet içinde bir tesir oluşturacağını düşünüyorum.” karşılığını verdi.
Kira artışına getirilen yüzde 25’lik üst hudut uygulamasının uzatılıp uzatılmayacağına ait Yılmaz, “Bir çalışma içindeyiz. Önümüzdeki günlerde ilgili tüm bakanlarımızla bütün taraflarıyla bu mevzuyu değerlendirip bir karar vereceğiz. Bu vakit zarfında kiracıları nasıl rahatlatabiliriz perspektifiyle birtakım toplantılar yapacağız. Ancak onları bitmeden bir şey söz etmem gerçek olmaz. Biz her vakit kiracıdan yana bir perspektifle bakıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Yeni periyotta mali disiplinin ön planda olacağını tabir eden Yılmaz, zelzele üzere tek seferlik harcamaların bu bahiste bir bozulmaya yol açmadığını ve kalıcı bozulma olmamasının değerli olduğunu bildirdi.
Ekonomim
