Getty Images14 Mayıs’taki Cumhurbaşkanı ve 28. Periyot Milletvekili seçimlerinin Yüksek Seçim Heyeti tarafından açıklanan kesin sonuçlarına nazaran yurtdışında iştirak yüzde 53’ü geçerek 2011 seçimlerinden bu yana en yüksek düzeye ulaştı. BBC Türkçe bu artışın seçim sonuçlarına nasıl yansıdığını araştırdı.
Seçim sonuçlarına nazaran Cumhur İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Recep Tayyip Erdoğan yurtdışında oyların yüzde 57,5’ini aldı; Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Kemal Kılıçdaroğlu ise birinci tipi yüzde 39,6 oy oranıyla bitirdi.
Anadolu Ajansı bilgilerine nazaran Erdoğan, Mısır, Suudi Arabistan ve Belçika’da yüzde 70’in üzerinde oy aldı.
Kılıçdaroğlu en yüksek oy oranına ulaştığı Portekiz’de yüzde 90’ın üzerine çıkarken, Polonya, Çek Cumhuriyeti ve İrlanda’da yüzde 80’in üzerinde oy aldı.
Yurt içi seçimlerine paralel olarak AKP’nin oy oranları yurtdışında da düştü.
AKP’NİN OY ORANLARI AZALDI, MHP’NİN OY ORANLARI ARTTI
Getty Images1,5 milyondan fazla kayıtlı yurtdışı seçmenin yaklaşık yarısının yaşadığı Almanya’da seçimlere iştirak oranı yüzde 48 civarındaydı.
Ülkede oy kullanan seçmenlerin yüzde 65,4’ü Erdoğan’ı tercih etti. Millet İttifakı’nın adayı Kılıçdaroğlu’nun oy oranı ise yüzde 32,6 oldu.
Almanya’daki Duisburg-Essen Üniversitesi’nden Siyaset Bilimci ve Yurt Dışı Seçimleri ve Seçmeni Uzmanı Doç. Dr. İnci Hikaye Yener-Roderburg, BBC Türkçe’ye bunun beklenen bir sonuç olduğunu söylüyor.
Yener-Roderburg’a nazaran AKP’nin seçmenini harekete geçirme başarısı direkt sandık sonuçlarına yansıdı.
1960’lardan itibaren Anadolu’dan süreksiz personel olarak Almanya, Avusturya, Hollanda, Fransa ve Belçika üzere ülkelere yerleşen ve “muhafazakar” olarak tanımlanan seçmenler ortasında Erdoğan epey tanınan bir önder olarak yerini korumuş görünüyor.
Tüm bu ülkelerde Erdoğan’ın oy oranı yüzde 60’ın üstüne çıktı.
Buna rağmen genel seçim sonuçlarına nazaran tüm bu ülkelerde AKP’nin aldığı oylarda düşüş yaşandı.
AKP’nin oy oranı Belçika’da 11; Hollanda’da 10, Fransa’da 7 ve Almanya’da yaklaşık 5 puan düştü.
AKP’deki düşüşe karşılık MHP’nin oy oranlarının yükselmesiyle bu dört ülkede Cumhur İttifakı yüzde 70’e yakın oy oranlarıyla seçimi tamamladı.
Seçim sonuçlarını BBC Türkçe‘ye kıymetlendiren İngiltere’deki Huddersfield Üniversitesi Medya ve Beşeri Bilimler Kısmından Doç. Dr. Dağhan Irak, yurt dışıyla ilgili olarak, “Türkiye’deki kadar siyasi geçişkenlik olan ortamlar değil. Zira genelde kimlik üzerinden kurulan pozsiyonlar var ya da Türkiye’den gelenlerin Türkiye’de oluşturduğu siyasi fikirler, anlayışlar üzerinden konseyi konumlar var. Bunlar sandığa yansımış görünüyor.” diyor.
Doç. Dr. Irak, iki parti ortasındaki oy geçişleriniyse şu biçimde kıymetlendiriyor:
“MHP de AKP üzere bir kimliği temsil ediyor. Diaspora mensuplarının kültürlerinin atak altında olduğunu hissettiklerinde resen stratejiye dönüşen bir durum var ve o kemikleşmeyi, korumacılığı temsil eden bir parti.
“Yurt dışındaki üzere sandık çıkışı anketler yapılmadığından datasız konuşmak güç lakin varsayımı olarak AKP’ye kızgın olan ancak yeniden de muhfazakar çizgiden ayrılmayan seçmenler MHP’ye yönelmiş olabilir.”
‘AKP VE MHP ORTASINDA SANDIK DAYANIŞMASININ SONUCU’
Getty ImagesDoç. Dr. İnci Hikaye Yener-Roderburg’a nazaran ise, MHP’deki yükseliş, iki partinin sandıklardaki dayanışması sayesinde sağlanmış olabilir:
“MHP’nin yurt dışı oyları bir müddettir düşüyor; 2015 Kasım seçimlerinde partinin oyu yüzde 7’lere kadar inmişti. Bu seçimlerde seçmen kitlesinin AKP’lilerden kendilerini pek ayırmadığını gözlemledim. 2015’te ayrılardı, 2018’de rastgele bir temasa girmemeye ihtimam gösteriyorlardı, hatta oy kullanma sırasında yer yer itiş kakışlara şahit oluyorduk.
“Ancak bu seçimde MHP ve AKP ortasında sandık dayanışması vardı; MHP’nin müşahidi yoksa, AKP’lilerin vardı ve çabucak eksiklikler gideriliyordu. Partiler ortasında bir cins danışıklı dövüş, ortak mobilizasyon vardı.”
İnci-Roderburg, MHP’nin son devirde “düşen prestijini yükseltmek için” partiler ortasından oyların “bölüşülmüş” olabileceğini belirtiyor ve ekliyor:
“Çünkü MHP’nin Almanya’da bu türlü bir yapılanması yok, ülkücü hareketin en fazla 6-7 bin üyesi var. Yüzde 13,9 oy oranına yalnızca kendi seçmenlerini harekete geçirerek ulaşabileceklerini düşünmüyorum.”
‘TÜRKİYE’DE GELECEK GÖREMEYİP İNGİLTERE’YE GÖÇENLERİN ETKİSİ’
Getty ImagesGenel seçimlerin yurt dışı sonuçlarına nazaran CHP oy oranını 6 puana yakın artırdı.
Yeşil Sol Parti (YSP) çatısı altında seçime giren HDP ise 2018 seçimlerine nazaran 7 puana yakın oy kaybetti.
Bu değişimin en besbelli yaşandığı ülkelerden biri de Birleşik Krallık oldu.
Cumhurbaşkanı seçiminde Kemal Kılıçdaroğlu’nun oy oranı yüzde 79’u geçerken, milletvekili seçiminde CHP yüzde 45’ten fazla oy alarak birinci parti pozisyonuna yükseldi.
2018 genel seçimlerinde yüzde 49’a yakın oy alan YSP’nin oranı yüzde 20,9 düzeyine indi.
İngiltere’nin kuzey doğusundaki Durham Üniversitesi’nde Memleketler arası Alakalar kısmında diaspora çalışmaları konusunda uzman Doç. Dr. Bahar Başer, “İngiltere’deki Türkiyeli diasporanın daha çok Alevi ve muhalif kimliği ön planda olan ve Kürt hareketinin etkin olduğu” kümelerden oluştuğunu belirtiyor:
“İngiltere’de Kürt diasporası son derece güçlü ve organize olmuş durumda. Buna karşın YSP düşük oy aldıysa sandıklara gidenlerin oranı azalmış olabilir. Ya da Türkiye’den yeni göçen kesitin YSP takviyesi olmayan kesim olduğu düşünülebilir.”
Doç. Dr. Başer, bilhassa 2013 Seyahat protestoları ve 2015 darbe teşebbüsünden sonra, “birçok bölümden insanın Türkiye’de kendilerine bir gelecek göremediği için” ağır göç ettiği ülkelerden birinin İngiltere olduğunu söylüyor ve ekliyor:
“Beyaz yakalılar ve öğrenci olarak gelip kalanların yanında binlerce kişi Ankara Mutabakatı’yla buraya teşebbüsçü olarak geldi.
“Bu bölümü araştırdığımda gördüm ki, CHP ve gibisi partilere oy veren, AKP siyasetlerinden rahatsız olan – illa ki politize olduğu için değil hayat usulünden ötürü buraya gelen – seçmenler bunlar. Türkiye’de geleceklerini tehlike altında gördükleri için Ankara Mutabakatı üzere yollarla buraya geldiler ve onların oyları bu trendleri değiştirmiş olabilir.”
‘KILIÇDAROĞLU’NUN ALEVİ KİMLİĞİNİ SAKLAMAMASI SEÇMENDE OLUMLU BİR KARŞILIK BULDU’
Getty ImagesCHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Nisan ayı sonunda Twitter hesabından 3 dakikalık “Alevi” başlıklı bir görüntü yayımlamıştı.
Kılıçdaroğlu, görüntüde, “Ben Aleviyim. Hak Muhammed, Ali inancı ile yetişmiş, samimi bir Müslümanım. Harama el uzatmam” tabirlerini kullanmıştı.
Kılıçdaroğlu’nun bu paylaşımı birinci 7 saat içinde 28 milyondan fazla görüntülenmişti.
Peki Kılıçdaroğlu’nun bu açılımı Türkiyeli Alevi diasporada nasıl karşılık buldu?
BBC Türkçe‘ye konuşan Britanya Alevi Federasyonu Lideri Müslüm Dalkılıç, “Kılıçdaroğlu’nun kendi kimliğini saklamaması seçmende olumlu bir karşılık buldu.” diyor ve ekliyor:
“Seçmene farklı yerlerden gelen Alevi açılımı inandırıcı gelmedi. Alevi toplumu, kendisini söz edemediği, istek yerine devlet atamasının temel olduğu yapıya karşı çıkıyor. Tayyip Erdoğan’ın Alevi açılımında sağlamaya çalıştığı sistemde Alevilerin kelam hakkı yok. Aleviler kendilerini temsil edemiyor. Bu yüzden Kılıçdaroğlu’nun ‘Ben Aleviyim’ demesi ve bir nokta koyması Alevi toplumu açısından memnuniyetle karşılandı.”
Dalkılıç, İngiltere’deki Alevi diasporası seçim sonucunda belirleyici olacak bir büyüklükte olmadığını belirtiyor.
Bunun yanında Alevilerin YSP’yi eleştirdiği noktalar olduğunu da söylüyor:
“Birçok Alevi aday seçilemeyecek yerlerden gösterildi. Bunların yerine Hasan Cemal, Cengiz Çandar üzere isimlerin seçilir yerlerden gösterilmesi soru işareti oldu.”
‘YENİ DİASPORANIN OYLARI TİP’E KAYIYOR’
Getty ImagesGenel seçimde yurt içinde yüzde 1,7 oy alan Türkiye Emekçi Partisi (TİP) birtakım ülkelerde Türkiye’deki oy oranının 5-6 katına kadar çıktığını gördü.
Yunanistan’da yüzde 12’ye yakın oy alan TİP, İspanya’da yüzde 10,7, Birleşik Krallık ve Kanada’da yüzde 8’e yakın oy oranına ulaştı.
Doç Dr. Dağhan Irak, “Yeni diasporanın oylarının TİP’e kaydığını” söylüyor ve bunu şöyle açıklıyor:
“TİP isminde ‘işçi’ olsa da daha okumuş, kentli, orta sınıfa hitap ediyor. Türkiye’de yüksek oy aldığı yerler de büyük kentler. Birleşik Krallık’a son yıllarda Ankara Muahedesi üzere yollarla gelen insan gönderen bölgeler de buralar odu. Yeni diaspora bu manada TİP’e sempati duymuş olabilir.
“Yunanistan önemli bir halde yeni diasporanın olduğu bir yer, burada TİP, YSP’nin önüne geçerek yüzde 12 almış ve AKP’yi geçmiş.
“Estonya çoklukla bilişim kesiminden göçün yaşandığı bir yer ve yüzde 11 civarı bir oy aldı. Bunlar yeni diasporanın tipe kaydığı tezini destekliyor olabilir.”
